Płaskostopie i koślawość stóp

Leczenie problemów stóp związanych z zespołem Marfana i innymi chorobami tkanki łącznej dotyczy prawie każdego pacjenta. Zdrowa stopa ma odpowiednio wykształcone krzywizny – łuki poprzeczny i podłużny. Płaskostopie oznacza, że stopa ma niedostatecznie wykształcone łuki. Małe dzieci mają płaskostopie fizjologiczne, które zanika z biegiem czasu, bo naturalnym jest stopniowe wykształcanie prawidłowych łuków. Jeżeli mimo rozwoju dziecka płaskostopie nie mija, należy włączyć rehabilitację stóp. Co do zasady dziecko z chorobą tkanki łącznej powinno być regularnie konsultowane z lekarzem ortopedą i rehabilitantem. Zdrowa stopa to także prawidłowe ustawienie stępu i zachowanie dobrej pozycji stawu skokowego względem stopy i podłoża.  Wszystko to jest możliwe dzięki prawidłowej pracy mięśni stopy, dzięki prawidłowemu napięciu mięśniowemu oraz prawidłowemu ułożeniu kości, stawów i ścięgien. Jeżeli jakikolwiek z tych elementów wykazuje dysfunkcję pojawiają się problemy, które od wczesnego dzieciństwa trzeba bezwzględnie leczyć i rehabilitować.

Wkładka potrzebna, ale to za mało. Podparcie łuku stopy odpowiednią wkładką nie spowoduje, że płaska stopa rozwinie łuk, jednak podparcie to może ten chód poprawić i zmniejszyć dyskomfort podczas chodzenia.

Jakie ćwiczenia? Pomocne mogą okazać się przede wszystkim ćwiczenia stóp zalecone przez rehabilitanta (ćwiczenie z kartką motywujące do utrzymania 3 punktów stycznych stopy do podłoża), ćwiczenia w formie zabawy w domu (chodzenie boso po piasku czy trawie, ćwiczenia stóp na różnych matach i przyrządach, chwytanie stopami małych przedmiotów i przenoszenie ich, chodzenie po torach przeszkód, kształtkach rehabilitacyjnych, masaże kolczastymi kształtkami i piłeczkami). Bardzo skuteczne są zabiegi z zakresu fizykoterapii np. elektrostymulacja mięśni brzuchatych łydki i mięśni strzałkowych, oczywiście powinny one odbywać się tylko na zlecenie i pod kontrolą lekarza. Dobrym wsparciem są specjalne poduszki, wkładki ortopedyczne lub ortezy by ustabilizować kostkę. O doborze metody leczenia oraz o zaopatrzeniu w przedmioty ortopedyczne decyduje lekarz. Więcej informacji na ten temat odnaleźć można w dziale dotyczącym rehabilitacji.

Jakie buty? Dla dzieci zalecane jest  noszenie butów prozdrowotnych lub ortopedycznych – z twardym zapiętkiem, wysokie – chroniące staw skokowy. Warto rozważyć wykonanie butów na zamówienie po to, aby uwzględniały stopę niezwykłe szczupłą, wąską. U dzieci z zespołem Marfana leczenie wspomagają odpowiednio dobrane wkładki ortopedyczne do butów. Pomagają one w odpowiednim ułożeniu stopy. Jeżeli pacjent ma jedną nogę krótszą to buty wykonane na zamówienie mogą niwelować różnice, a dzięki temu chronić kręgosłup przed pogłębianiem skrzywienia. Dla dorosłych zalecane jest noszenie butów z niskim obcasem lub całkowicie płaskich. Kluczowe jest dobranie odpowiedniego obuwia aby znaleźć jak najwygodniejsze i najbardziej komfortowe do chodzenia. Osoby z zespołem Marfana mogą mieć również młotkowate palce u stóp, którym nie służy noszenie zbyt wąskich butów.

Bóle stóp u osób z zespołem Marfana mogą być spowodowane również zapaleniem stawów, zbyt dużym naciskiem na jedną część stopy, zmęczeniem mięśni oraz modzelami. Bóle te można leczyć za pomocą ciepła i leków przeciwbólowych, Pomocna może okazać się również zmiana wykonywanych aktywności.

Jeśli rehabilitacja nie pomaga? Operacja stóp jest rzadko potrzebna i powinna być przeprowadzona jedynie po wyczerpaniu wszelkich prób nieoperacyjnego leczenia bólu stóp. Operacja jest potrzebna u osób, którym trudno jest stanąć na palcach lub odpychać się podczas chodzenia z powodu zbyt elastycznych, płaskich stóp.

Istnieje wiele rodzajów operacji:

• Osteotomia polega na przecięciu kości w celu poprawy osi stopy, jej kształtu, a także przeniesienia obciążeń w stawie który jest przeciążony, na zdrową okolicę uzyskując w ten sposób poprawę rozkładu nacisku w stopie.
• Artodeza (usztywnienie stawu) to zabieg polegający na usunięciu powierzchni stawowych i połączeniu końców kości razem, tak by one się zrosły a staw nie mógł się poruszać. Usztywnienie to powoduje zniesienie dolegliwości bólowych i skorygowanie nieprawidłowo ustawionego stawu.
• Operacja palców młotkowatych – operacja prostująca zagięte palce, która powinna być wykonywana tylko i wyłącznie w celu zniesienia bólu, a nie jedynie poprawy wyglądu stopy.

Leczenie problemów z kolanami

Również kolana mogą sprawiać problemy osobom z zespołem Marfana. Koślawość kolan często powstaje jako konsekwencja płaskostopia. Może też być wynikiem przeciążenia kończyn w okresie wzmożonego wzrostu. Koślawe kolana rozpoznać można wtedy, gdy podczas stania i złączenia nóg kolana stykają się ze sobą swobodnie, a kostki są od siebie zbyt oddalone. Kończyny tworzą wtedy obraz litery X. Jeśli koślawość wynika z płaskostopia występującego jednocześnie u dziecka, leczeniem będzie przede wszystkim leczenie płaskostopia (rehabiltacja, elektrostymulacja, wkładki i buty ortopedyczne).

Ważne jest również zażywanie witaminy D3 w odpowiedniej dawce, zadbanie o prawidłowy poziom wapnia, unikanie długiego przebywania w pozycji stojącej i długiego marszu. Wskazane są regularne ćwiczenia, pływanie oraz siadanie po turecku. Nie zaleca się natomiast siadania na klęczkach, jazdy na rolkach, nartach i łyżwach. W bardzo zaawansowanych wadach kolan stosowane są aparaty ortopedyczne lub szyny. Bardzo rzadko zaleca się operacyjne leczenie koślawości polegające na przecięciu kości i ustawieniu jej w prawidłowym ułożeniu.

Photo by Felipe Correia on Unsplash